Current Affairs 18 March 2025

अलिकडेच, भारताची वस्तू व्यापार तूट १४.०५ अब्ज डॉलर्सपर्यंत कमी झाली. ही जवळजवळ तीन वर्षांतील सर्वात कमी पातळी होती. ही घट प्रामुख्याने निर्यात आणि आयात दोन्हीमध्ये झालेल्या आकुंचनामुळे झाली. जागतिक पेट्रोलच्या घसरत्या किमती आणि अमेरिकेच्या व्यापार धोरणांमुळे निर्माण झालेली आर्थिक अनिश्चितता यासारख्या घटकांचा यावर मोठा प्रभाव होता. फेब्रुवारी २०२४ मध्ये व्यापार असमतोल लक्षणीयरीत्या जास्त होता, एकूण १९.५२ अब्ज डॉलर्स होता.

गार्डन रीच शिपबिल्डर्स अँड इंजिनिअर्स (GRSE) लिमिटेडने नुकतेच हिमगिरी आणि अँड्रोथ या दोन नौदलाच्या युद्धनौकांवर कॉन्ट्रॅक्टर सी ट्रायल्स (CSTs) पूर्ण केले आहेत. या चाचण्या भारताच्या नौदलाच्या जहाजबांधणीच्या आकांक्षांमध्ये एक महत्त्वाचा टप्पा आहेत. हिमगिरी हे प्रोजेक्ट १७ए मधील एक प्रगत फ्रिगेट आहे आणि अँड्रोथ हे अँटी-सबमरीन वॉरफेअर शॅलो वॉटर क्राफ्ट आहे.

केंद्र सरकारने राज्यांना सरकारी आणि अनुदानित शाळांमध्ये मध्यान्ह भोजनादरम्यान स्वयंपाकाच्या तेलाचा वापर १०% कमी करण्यास प्रोत्साहित केले. हा प्रधानमंत्री पोषण शक्ती निर्माण (पीएम-पोषण) प्रकल्पाचा एक भाग आहे, जो विद्यार्थ्यांमध्ये निरोगी खाण्याच्या सवयींना प्रोत्साहन देतो.

फाइव्ह आयज इंटेलिजेंस सहकार्याला अभूतपूर्व अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान त्याची स्थापना झाली आणि त्यात अमेरिका, युनायटेड किंग्डम, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड यांचा समावेश आहे. डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या नेतृत्वाखाली अमेरिकेच्या परराष्ट्र धोरणात अलिकडच्या काळात झालेल्या बदलांमुळे भागीदारीबद्दलच्या दीर्घकालीन समजुतींना धक्का बसला आहे. या परिस्थितीमुळे या देशांमधील गुप्तचर सहकार्य आणि सहकार्याच्या भविष्याबद्दल प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.

अलीकडेच, भारताच्या दूरसंचार विभागाने (DoT) ScamSeBacho मोहिमेद्वारे ऑनलाइन घोटाळे आणि स्पॅमचा सामना करण्यासाठी WhatsApp सोबत सहकार्य केले. ही मोहीम व्यक्तींना फसवे संदेश कसे ओळखायचे आणि त्यांची तक्रार कशी करायची हे शिकवण्याचा प्रयत्न करते. देश डिजिटल पद्धतीने विकसित होत असताना, ही भागीदारी भारताच्या व्यापक डिजिटल सुरक्षा योजनेचा एक भाग आहे.

मेक्सिकोने अलिकडेच आपल्या कृषी इतिहासाचे रक्षण करण्यासाठी आपल्या संविधानात सुधारणा केली आहे, स्थानिक मक्याला राष्ट्रीय ओळखीचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणून मान्यता दिली आहे. ते अनुवांशिकरित्या सुधारित (GM) बियाण्यांच्या लागवडीवर देखील बंदी घालते. हा निर्णय व्यापार, सार्वभौमत्व आणि मक्याच्या जैवविविधतेच्या संरक्षणावरील चालू चर्चेला प्रतिसाद देतो.

Current Affairs 17 March 2025

क्विक कॉमर्स (क्यू-कॉमर्स) ने काही मिनिटांत डिलिव्हरी करण्याची परवानगी देऊन शहरी खरेदी पद्धती बदलल्या आहेत. जरी ते सोयी आणि ब्रँड फायदे प्रदान करते, तरी भक्षक किंमत, डेटा गोपनीयता आणि पारंपारिक दुकानांचे विस्थापन याबद्दलच्या चिंतेमुळे नियामक कारवाई करण्यास प्रवृत्त झाले आहे.

भारताच्या SAGAR (प्रदेशातील सर्वांसाठी सुरक्षा आणि वाढ) प्रकल्पाचा एक भाग म्हणून, ऑपरेशनल सहकार्य, सागरी सुरक्षा आणि प्रादेशिक स्थिरता सुधारण्यासाठी, भारतीय नौदलाच्या INS रणवीर आणि बांगलादेश नौदलाच्या BNS अबू उबैदाह यांनी बंगालच्या उपसागरात बोंगोसागर २०२५ नौदल सराव केला.

जम्मू आणि काश्मीरच्या पंपोरनंतर भारताने ईशान्येकडील भागाला देशाचे पुढील केशर लागवडीचे केंद्र म्हणून घोषित केले आहे. मिशन सॅफ्रॉनचा एक भाग असलेल्या या प्रयत्नावर शिलाँगमधील नॉर्थ ईस्ट सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी ॲप्लिकेशन अँड रीच (NECTAR) च्या कायमस्वरूपी कॅम्पसच्या पायाभरणी समारंभात भर देण्यात आला.

ऊर्जा संवर्धन (सुधारणा) कायदा, २०२२ अंतर्गत सुरू करण्यात आलेला कार्बन क्रेडिट ट्रेडिंग प्लॅन (CCTS), २०२३, परफॉर्म, अचिव्ह अँड ट्रेड (PAT) प्लॅनची ​​जागा घेतो आणि भारतीय कार्बन मार्केट (ICM) स्थापन करतो, जो पॅरिस कराराअंतर्गत भारताच्या हवामान दायित्वांशी सुसंगत आहे.

इराणच्या अणुकार्यक्रमावरील चिंतेच्या पार्श्वभूमीवर, चीन, इराण आणि रशियाने ओमानच्या आखातात, होर्मुझच्या सामुद्रधुनीजवळ, सागरी सुरक्षा पट्टा २०२५ नौदल मोहिमा राबवल्या.

तामिळनाडूतील रानीपेट जिल्ह्यातील ठक्कोलम येथील जलनाथेश्वर मंदिराची अवस्था बिकट आहे. मंदिराची भिंत कोसळली आहे आणि एक वाढलेला तलाव आहे. त्याचा शेवटचा कुंभबिषेकम (प्राधान्य) जवळजवळ १५ वर्षांपूर्वी झाला होता.

Current Affairs 13 March 2025

जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) अलिकडेच एक संशोधन प्रकाशित केले आहे ज्यामध्ये माता मृत्युदरांबद्दल माहिती देण्यात आली आहे. २०२० मध्ये गर्भधारणा आणि बाळंतपणाशी संबंधित टाळता येण्याजोग्या कारणांमुळे सुमारे २,८७,००० महिलांनी आपला जीव गमावला. म्हणजेच दररोज सुमारे ८०० महिलांचा मृत्यू होतो. हा अहवाल माता आरोग्याच्या महत्त्वाच्या चिंतांवर प्रकाश टाकतो आणि त्वरित उपाययोजना करण्याची निकड अधोरेखित करतो.

अलिकडेच, चीनने युनान प्रांतात म्यानमार सीमेजवळ एक अतिशय प्रगत रडार प्रणाली बसवली आहे. या लार्ज फेज्ड अ‍ॅरे रडार (LPAR) मुळे चीनची देखरेख क्षमता सुधारली आहे. ते भारतीय भूभाग आणि हिंदी महासागराच्या काही भागांसह विविध प्रदेशांवर लक्ष ठेवू शकते. ५,००० किलोमीटरपेक्षा जास्त रेंजसह, हे रडार रिअल टाइममध्ये भारताच्या क्षेपणास्त्र चाचणीवर लक्ष ठेवू शकते. या शोधाचे भारताच्या क्षेपणास्त्र कार्यक्रमावर आणि राष्ट्रीय सुरक्षेवर महत्त्वपूर्ण परिणाम आहेत.

२०२३ मध्ये जागतिक उच्च रक्तदाब दिनी, भारत सरकारने “७५/२५” मोहीम सुरू केली. डिसेंबर २०२५ पर्यंत, या कार्यक्रमातून मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब असलेल्या ७५ दशलक्ष लोकांना प्रमाणित काळजी देण्याची आशा आहे. मार्च २०२५ पर्यंत, २५.२७ दशलक्ष लोकांवर मधुमेहावर आणि ४२.०१ दशलक्ष लोकांवर उच्च रक्तदाबावर उपचार करण्यात आले होते. ही कामगिरी असंसर्गजन्य रोगांच्या (एनसीडी) वाढत्या घटनांना तोंड देण्यासाठी समर्पणाचे प्रदर्शन करते.

भारताच्या शैक्षणिक व्यवस्थेत, आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक (E.W.S.) आणि वंचित गट (D.G.) कोटा हा एक उपक्रम आहे. दिल्ली शिक्षण संचालनालयाच्या ताज्या प्रवेश घोषणेनुसार, २०२५ शैक्षणिक वर्षासाठी दोन लाखांहून अधिक अर्जांमधून सुमारे ४४,००० विद्यार्थ्यांची निवड करण्यात आली. हा कोटा खाजगी संस्थांमध्ये गरीब मुलांना उच्च दर्जाचे शिक्षण मिळावे यासाठी प्रयत्न करतो.

भारताच्या शैक्षणिक व्यवस्थेत, आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक (E.W.S.) आणि वंचित गट (D.G.) कोटा हा एक उपक्रम आहे. दिल्ली शिक्षण संचालनालयाच्या ताज्या प्रवेश घोषणेनुसार, २०२५ शैक्षणिक वर्षासाठी दोन लाखांहून अधिक अर्जांमधून सुमारे ४४,००० विद्यार्थ्यांची निवड करण्यात आली. हा कोटा खाजगी संस्थांमध्ये गरीब मुलांना उच्च दर्जाचे शिक्षण मिळावे यासाठी प्रयत्न करतो.

सांख्यिकी आणि कार्यक्रम अंमलबजावणी मंत्रालयाने (MoSPI) दिलेल्या संसद सदस्य स्थानिक क्षेत्र विकास योजनेच्या (MPLADS) सर्वात अलीकडील आकडेवारीनुसार, १७ व्या लोकसभेसाठी (२०१९-२०२४) संघीय सरकारने जारी केलेल्या निधीची एकूण रक्कम १६ व्या लोकसभेच्या (२०१४-२०१९) पेक्षा कमी होती.

सांडपाणी प्रक्रिया समस्या सोडवण्यासाठी, शास्त्रज्ञांनी लघवीतून युरिया काढून त्याचे खतात रूपांतर करण्यासाठी एक नवीन इलेक्ट्रोकेमिकल पद्धत तयार केली आहे. लघवीतील युरियाचे रूपांतर नवीन इलेक्ट्रोकेमिकल तंत्राद्वारे परकार्बामाइडमध्ये केले जाते, जे खतासाठी योग्य असलेले क्रिस्टलीय पेरोक्साइड डेरिव्हेटिव्ह आहे. त्यात मानवी आणि प्राण्यांच्या मूत्रातून सुमारे १००% शुद्धतेसह परकार्बामाइड काढले आहे. काढलेल्या परकार्बामाइडमधून नायट्रोजन हळूहळू सोडल्याने नायट्रोजन चक्र पूर्ण होते आणि पिकांचा विकास सुधारतो.

Current Affairs 12 March 2025

जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) प्रकाशित केलेल्या अलिकडच्या एका संशोधनात माता मृत्युच्या संख्येबद्दल खुलासा झाला आहे. २०२० मध्ये, गर्भधारणा आणि बाळंतपणाशी संबंधित टाळता येण्याजोग्या घटकांमुळे २,८७,००० हून अधिक महिलांचा मृत्यू झाला. हे दररोज ८०० हून अधिक महिलांच्या मृत्यूंइतके आहे. अहवालात तात्काळ कारवाई करण्याची गरज अधोरेखित करण्यात आली आहे आणि माता आरोग्याच्या महत्त्वाच्या समस्यांवर प्रकाश टाकण्यात आला आहे.

भारत सरकारकडून युनिफाइड पेन्शन स्कीम (UPS) साठी ₹७,००० कोटींची मदत केली जात आहे. ही रोख रक्कम ₹५१,००० कोटींपेक्षा जास्त अतिरिक्त खर्चाच्या व्यापक योजनेचा एक घटक आहे. केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांना हमी सेवानिवृत्तीचे फायदे देण्यासाठी UPS ची निर्मिती करण्यात आली होती. २३ लाखांहून अधिक कर्मचाऱ्यांना लाभ देणारा हा कार्यक्रम १ एप्रिल २०२५ पासून सुरू होईल.

भारताच्या शैक्षणिक व्यवस्थेत, आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक (E.W.S.) आणि वंचित गट (D.G.) कोटा हा एक उपक्रम आहे. दिल्ली शिक्षण संचालनालयाच्या ताज्या प्रवेश घोषणेनुसार, २०२५ शैक्षणिक वर्षासाठी दोन लाखांहून अधिक अर्जांमधून सुमारे ४४,००० विद्यार्थ्यांची निवड करण्यात आली. हा कोटा खाजगी संस्थांमध्ये गरीब मुलांना उच्च दर्जाचे शिक्षण मिळावे यासाठी प्रयत्न करतो.

भारत सरकार युनिफाइड पेन्शन स्कीम (UPS) साठी ₹७,००० कोटींची तरतूद करत आहे. हा निधी ₹५१,००० कोटींहून अधिक अतिरिक्त खर्चाच्या मोठ्या प्रस्तावाचा एक भाग आहे. केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांना निवृत्ती वेतनाची खात्रीशीर रक्कम देण्यासाठी UPS ची रचना करण्यात आली आहे. ही योजना १ एप्रिल २०२५ रोजी सुरू होईल, ज्याचा फायदा सुमारे २३ लाख कर्मचाऱ्यांना होईल.

यूकेमधील बायोटेक व्यवसाय असलेल्या ट्रॉपिकने अनुवांशिकरित्या सुधारित केळीचे अनावरण केले आहे जे तपकिरी होत नाही. या शोधाचे उद्दिष्ट अन्नाचा अपव्यय आणि पर्यावरणावर होणारे त्याचे परिणाम कमी करणे आहे. केळी लवकर खराब होतात हे सर्वज्ञात आहे. दरवर्षी, केळीच्या उत्पादनापैकी निम्मे उत्पादन वाया जाते. केळीची ही नवीन जात जास्त काळ ताजी आणि पिवळी राहून शाश्वतता वाढवते.

मॉरिशसने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना ग्रँड कमांडर ऑफ द ऑर्डर ऑफ द स्टार अँड की ऑफ द हिंद महासागर ही पदवी प्रदान केली. मॉरिशसमधील हा सर्वोच्च नागरी सन्मान आहे. हा सन्मान मिळवणारे पहिले भारतीय मोदी आहेत. हा पुरस्कार मॉरिशस आणि भारत यांच्यातील ऐतिहासिक संबंधांवर प्रकाश टाकतो. मॉरिशसचे पंतप्रधान नवीनचंद्र रामगुलाम यांनी हा पुरस्कार प्रदान केला आणि द्विपक्षीय संबंध सुधारण्यासाठी मोदींच्या प्रयत्नांवर प्रकाश टाकला.

लोकसभेत इमिग्रेशन अँड फॉरेनर्स बिल २०२५ सादर झाल्यानंतर भारतातील इमिग्रेशन नियमांचे आधुनिकीकरण करण्यात आले. परदेशी लोकांच्या भारतात प्रवेश करण्याच्या, राहण्याच्या आणि बाहेर पडण्याच्या प्रक्रिया सोप्या करणे हे सरकारचे ध्येय आहे. या विधेयकाचे उद्दिष्ट सध्याचे कायदे सुलभ करणे आणि कालबाह्य कायदे बदलणे आहे. संभाव्य संवैधानिक हक्कांच्या उल्लंघनाकडे विरोधी पक्षांचे लक्ष वेधले गेले आहे.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अलिकडच्या मॉरिशस दौऱ्याने भारत आणि बेट राष्ट्रामधील दीर्घकालीन सांस्कृतिक संबंधांवर प्रकाश टाकला. पंतप्रधानांचे स्वागत करण्यासाठी पारंपारिक भोजपुरी सादरीकरण गीत गवईचा वापर करण्यात आला. मॉरिशसमध्ये भारतीय डायस्पोराने जपलेला समृद्ध वारसा या कार्यक्रमातून अधोरेखित होतो. भारतीय वारसा असलेल्या अनेक मॉरिशियन लोकांसाठी, गीत गवई हे केवळ एक सादरीकरण नसून ओळख अभिव्यक्तीचे एक आवश्यक रूप आहे.

Current Affairs 11 March 2025

भारताने अलीकडेच ऊर्जा मिळविण्याच्या दृष्टिकोनात सुधारणा केली आहे, विशेषतः अमेरिकेकडून. वाढत्या भू-राजकीय तणाव आणि जागतिक ऊर्जेच्या मागणीच्या अनुषंगाने हा बदल घडून आला आहे. अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्याशी झालेल्या चर्चेदरम्यान, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नैसर्गिक वायू आणि तेलाची आयात वाढवण्याचे आश्वासन दिले. भारताला आपल्या ऊर्जा स्रोतांमध्ये विविधता आणायची आहे आणि आपल्या ऊर्जा भविष्याचे रक्षण करायचे आहे.

अधिकाराचे विकेंद्रीकरण आणि शहरी सरकार वाढवण्याच्या प्रयत्नात, कर्नाटक विधानसभेने अलीकडेच ग्रेटर बेंगळुरू सरकार विधेयक मंजूर केले. त्यांच्या प्रस्तावनेत, उपमुख्यमंत्री डीके शिवकुमार म्हणाले की हे विधेयक बेंगळुरूला कमकुवत करण्याऐवजी मजबूत करेल. भारतीय जनता पक्षाने (भाजप) सत्तेच्या एकत्रीकरणाच्या चिंतेचा हवाला देत या योजनेवर गंभीर आक्षेप घेतला.

2025 मध्ये आंतरराष्ट्रीय महिला दिनी दिल्लीत नुकत्याच निवडून आलेल्या भाजप सरकारने महिला समृद्धी योजना सुरू केली. या कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट आर्थिकदृष्ट्या वंचित गटातील महिलांना आर्थिक मदत देणे आहे. प्रत्येक पात्र महिलेला दरमहा ₹२,५०० मिळतील. हा कार्यक्रम महिलांची आर्थिक सुरक्षा सुधारण्यासाठी सरकारच्या निवडणुकीशी संबंधित वचनानुसार आहे.

लक्झेंबर्गचे प्रिन्स फ्रेडरिक यांचे १ मार्च २०२५ रोजी पॅरिसमध्ये वयाच्या २२ व्या वर्षी POLG माइटोकॉन्ड्रियल आजाराशी दीर्घकाळ झुंज दिल्यानंतर निधन झाले. नंतर, त्यांच्या कुटुंबाने ही बातमी सार्वजनिक केली आणि या असामान्य अनुवांशिक स्थितीशी त्यांचा लढा अधोरेखित केला. वयाच्या १४ व्या वर्षी निदान झाल्यानंतर, फ्रेडरिक यांनी २०२२ मध्ये द POLG फाउंडेशन सुरू केले आणि संशोधनासाठी ते एक विजेते बनले. ही संस्था POLG आजारासाठी निधी आणि जागरूकता वाढवण्याचा प्रयत्न करते, ज्यामुळे अनेक अवयवांचे हळूहळू अपयश आणि बिघाड होतो.

महाराष्ट्र सरकारने जाहीर केले आहे की एक मीडिया मॉनिटरिंग सेंटर स्थापन केले जाईल. प्रिंट, इलेक्ट्रॉनिक आणि सोशल मीडिया आउटलेट्समधील मीडिया कव्हरेजची तपासणी करणे हे या प्रकल्पाचे ध्येय आहे. १० कोटी रुपयांच्या बजेटसह, हे सेंटर माहिती आणि जनसंपर्क संचालनालय (DIPR) द्वारे चालवले जाईल.

अमेरिकेने अलिकडेच लॉस अँड डॅमेज फंड सोडत असल्याचे जाहीर केले. हवामान बदलाच्या परिणामांना बळी पडलेल्या गरीब राष्ट्रांना मदत करण्यासाठी हा निधी स्थापन करण्यात आला होता. हवामान बदलाचे परिणाम आधीच अनुभवणारे देश या निर्णयामुळे घाबरले आहेत. हवामान बदलासाठी अमेरिकेच्या ऐतिहासिक जबाबदारीचे लक्षण म्हणून, आफ्रिकन ग्रुप ऑफ नेगोशिएटर्सने निराशा व्यक्त केली.

आयक्यूएअरच्या नवीन मूल्यांकनानुसार, भारत हा जगातील सर्वात प्रदूषित देशांपैकी एक आहे. जगातील २० सर्वात प्रदूषित शहरांपैकी १३ शहरे भारतात आहेत. आसाममधील बायर्निहाट हे सर्वाधिक प्रदूषण पातळी असलेले शहर आहे. हवेच्या गुणवत्तेत थोडीशी सुधारणा झाली असली तरी एकूण परिस्थिती अजूनही गंभीर आहे.

किमान आहारातील विविधता (MDD) ही एक नवीन उपाययोजना आहे जी अलीकडेच संयुक्त राष्ट्रांच्या सांख्यिकी आयोगाने मंजूर केली आहे. या निर्देशकाचा उद्देश शाश्वत विकास ध्येय 2 च्या प्रगतीवर लक्ष ठेवणे आहे, जे 2030 पर्यंत भूक निर्मूलन करणे आहे. MDD हे आवश्यक आहे कारण ते खाल्लेल्या अन्नाच्या श्रेणीचे मूल्यांकन करते, जे एकूण आरोग्य आणि कल्याणासाठी निरोगी आहार किती महत्त्वाचा आहे हे दर्शवते.