Current Affairs 25 January 2025

युनिसेफने “शिक्षण व्यत्यय: २०२४ मध्ये हवामानाशी संबंधित शालेय व्यत्ययांचा जागतिक स्नॅपशॉट” शीर्षक असलेला अहवाल जारी केला आहे. या अंदाजानुसार, २०२४ मध्ये हवामान आपत्तींमुळे जगभरातील किमान २४२ दशलक्ष विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक व्यत्यय येऊ शकतात. डेटा मर्यादांमुळे, हे मूल्य सावधगिरीने विचारात घेतले पाहिजे. अहवालात ८५ राष्ट्रांचा समावेश आहे आणि या व्यत्ययांना कारणीभूत ठरणाऱ्या ११९ वेगवेगळ्या हवामान धोक्यांचा उल्लेख केला आहे.

संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी २४ जानेवारी २०२५ रोजी संजय प्रणाली सादर केली. ही युद्धभूमी देखरेख प्रणाली (BSS) भारतीय सैन्याच्या ऑपरेशनल क्षमता सुधारण्यासाठी आहे. ती जमिनीवरील आणि हवाई लढाऊ सेन्सर्सना एकत्रित करून व्यापक देखरेख चित्र प्रदान करते. ही नवोपक्रम लष्करी तंत्रज्ञानातील विकासाचे प्रतिनिधित्व करते.

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) त्यांच्या १०० व्या प्रक्षेपणाचा उत्सव साजरा करण्यासाठी सज्ज आहे. GSLV-F15 मोहिमेचा भाग म्हणून, NVS-02 उपग्रह २९ जानेवारी २०२५ रोजी सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून प्रक्षेपित केला जाईल. हे अभियान स्वायत्त प्रादेशिक नेव्हिगेशन उपग्रह प्रणाली, इंडियन कॉन्स्टेलेशन (NavIC) वापरून भारताच्या नेव्हिगेशनमध्ये सुधारणा करते.

वित्तीय आरोग्य निर्देशांक (FHI) २०२५ हे भारतातील राज्यांच्या वित्तीय आरोग्याचे मूल्यांकन करणारे वार्षिक प्रकाशन आहे. धोरणात्मक कृती सुधारण्यासाठी डेटा-आधारित अंतर्दृष्टी देण्याचा प्रयत्न करते. FHI चा उद्देश राज्यांमधील वित्तीय प्रशासन सुधारणे आणि आर्थिक लवचिकता मजबूत करणे आहे.

चीनने अलिकडेच न्यूक्लियर फ्यूजन संशोधनात प्रगती केली आहे. एक्सपेरिमेंटल अॅडव्हान्स्ड सुपरकंडक्टिंग टोकामॅक (EAST) १,००० सेकंदांसाठी प्लाझ्मा राखू शकतो. याने २०२३ मध्ये मिळवलेल्या ४०३ सेकंदांच्या मागील विक्रमाला मागे टाकले. ही कामगिरी फ्यूजन उर्जेच्या भविष्यासाठी महत्त्वाची आहे, ज्यामुळे सतत वीज निर्मितीचा मार्ग मोकळा होतो.

पंजाबला त्याच्या भौगोलिक स्थितीमुळे ड्रग्जची समस्या अधिकच बिकट होत चालली आहे. राज्याची पाकिस्तानशी लांब सीमा आहे आणि ते “गोल्डन क्रेसेंट” वर आहे, जे ड्रग्ज तस्करीसाठी एक प्रसिद्ध कॉरिडॉर आहे. वाढत्या ड्रग्ज समस्येचे निराकरण करण्यासाठी, पंजाब प्रशासनाने केंद्राकडून 600 कोटी रुपयांची एक-वेळची विशेष मदत मागितली आहे. ड्रग्जशी संबंधित प्रकरणांचे जलद निराकरण करण्यासाठी विशेष ड्रग्ज आणि सायकोट्रॉपिक सबस्टन्स (एनडीपीएस) न्यायालये स्थापन करण्यासाठी हे पैसे देण्यात आले आहेत.

Current Affairs 24 January 2025

संयुक्त राष्ट्रांच्या व्यापार आणि विकास परिषदेच्या (UNCTAD) मते, २०२४ मध्ये जागतिक थेट परकीय गुंतवणूक (FDI) ८% ने घसरली. ही घट शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDGs) च्या दिशेने प्रगतीला धोका निर्माण करते, जी प्रामुख्याने परदेशी प्रकल्प निधीवर अवलंबून असतात. परदेशी प्रकल्प निधी सुरक्षित करण्यात, विशेषतः पायाभूत सुविधा आणि ऊर्जा उद्योगांमध्ये, लक्षणीय अडथळे येतात.

भारताच्या किनारपट्टीवर शैवाल फुलांचे प्रमाण चिंताजनक दराने वाढत आहे. नैसर्गिक आणि मानवी कारणांमुळे फायटोप्लँक्टनमध्ये जलद वाढ झाल्याने हे फुलांचे प्रमाण वाढत आहे. इंडियन नॅशनल सेंटर फॉर ओशन इन्फॉर्मेशन सर्व्हिसेस (INCOIS) चे टी.एम. बालकृष्णन नायर यांच्या नेतृत्वाखालील अलीकडील संशोधनात भारतीय किनाऱ्यांभोवती या फुलांचे नऊ हॉटस्पॉट्स ओळखले गेले आहेत. हा अभ्यास सागरी संसाधनांचे सुधारित देखरेख आणि व्यवस्थापन करण्याची गरज यावर भर देतो.

भारताच्या किनारपट्टीवर शैवाल फुलांचे प्रमाण चिंताजनक दराने वाढत आहे. नैसर्गिक आणि मानवी कारणांमुळे फायटोप्लँक्टनमध्ये जलद वाढ झाल्याने हे फुलांचे प्रमाण वाढत आहे. इंडियन नॅशनल सेंटर फॉर ओशन इन्फॉर्मेशन सर्व्हिसेस (INCOIS) चे टी.एम. बालकृष्णन नायर यांच्या नेतृत्वाखालील अलीकडील संशोधनात भारतीय किनाऱ्यांभोवती या फुलांचे नऊ हॉटस्पॉट्स ओळखले गेले आहेत. हा अभ्यास सागरी संसाधनांचे सुधारित देखरेख आणि व्यवस्थापन करण्याची गरज यावर भर देतो.

भारतात, दरवर्षी २५ जानेवारी रोजी राष्ट्रीय मतदार दिन (NVD) साजरा केला जातो. २०२५ मध्ये १५ वा कार्यक्रम २०२४ मध्ये झालेल्या विजयी लोकसभा निवडणुकीनंतर साजरा केला जातो. एकूण मतदारांची संख्या १०० कोटींपेक्षा जास्त असल्याने हे वर्ष एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. हा कार्यक्रम मतदारांच्या सहभागाचे महत्त्व अधोरेखित करतो आणि त्याचबरोबर भारतीय निवडणूक आयोगाच्या ७५ व्या वर्धापन दिनाचे स्मरण करतो.

सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (सेबी) “जेव्हा-लिस्टेड” ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्म तयार करण्याची योजना आखत आहे. हा प्रकल्प प्रारंभिक सार्वजनिक ऑफरिंग (आयपीओ) च्या वाटप टप्प्यापासून ते शेअर बाजारात औपचारिक सूचीकरण दरम्यानच्या शेअर ट्रेडिंगवर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करतो. ही कृती अनलिस्टेड शेअर्सशी संबंधित व्यापक ग्रे मार्केट क्रियाकलापांना संबोधित करण्यासाठी आहे.

२१ जानेवारी २०२५ रोजी, भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने विविध उच्च न्यायालयांमधील प्रलंबित गुन्हेगारी खटल्यांचा प्रलंबित निकाली काढण्यासाठी निवृत्त न्यायाधीशांची तात्पुरती नियुक्ती करण्याचा प्रस्ताव मांडला. ही कल्पना भारतीय संविधानाच्या कलम २२४अ वर आधारित आहे, जी विशिष्ट परिस्थितीत अशा नामांकनांना परवानगी देते. या कलमाचा वापर क्वचितच केला गेला आहे, तरीही न्यायालयीन प्रलंबित खटल्यांचा प्रलंबित निकाल कमी करण्यासाठी त्याची अंमलबजावणी अत्यंत महत्त्वाची आहे.

Current Affairs 23 January 2025

अमेरिकेत मजबूत कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) पायाभूत सुविधा निर्माण करण्याच्या उद्देशाने, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी अलीकडेच प्रोजेक्ट स्टारगेटची घोषणा केली. याला ५०० अब्ज डॉलर्सच्या गुंतवणुकीद्वारे निधी दिला जात आहे आणि एआय तंत्रज्ञानात देशाचे जागतिक नेतृत्व मजबूत करणे आणि १,००,००० हून अधिक रोजगार निर्माण करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. प्रमुख उद्योग अधिकाऱ्यांशी सल्लामसलत करून केलेली ही घोषणा, जागतिक स्पर्धकांविरुद्ध, विशेषतः चीनविरुद्धच्या अमेरिकेच्या संघर्षात एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

अलिकडच्या अभ्यासानुसार, भारतात स्तनाच्या कर्करोगाच्या रुग्णांची संख्या वाढत आहे, दरवर्षी ५०,००० नवीन रुग्ण आढळण्याचा अंदाज आहे. २०३० पर्यंत या प्रकरणांशी संबंधित आर्थिक खर्च दरवर्षी १९.५५ अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे. ही चिंताजनक प्रवृत्ती जाणीवपूर्वक आरोग्यसेवा हस्तक्षेप आणि कायदेविषयक सुधारणांची गंभीर गरज अधोरेखित करते.

१ एप्रिल २०२५ रोजी, भारत डायमंड इम्प्रेस्ट ऑथोरायझेशन (DIA) योजना सुरू करणार आहे. हा प्रकल्प जागतिक लाभकारी नियमांना जाणीवपूर्वक प्रतिसाद आहे ज्यामुळे हिरे उत्पादकांना स्थानिक प्रक्रिया प्रकल्प उभारण्यास भाग पाडले जाते. ही योजना १ एप्रिल २०२५ पासून प्रभावी होईल.

अलिकडच्या संशोधनात आर्क्टिक बोरियल झोनमध्ये बदल आढळून आला आहे, ज्यामध्ये सुमारे ४०% प्रदेश कार्बन सिंकमधून कार्बन पुरवठ्याकडे वळत आहे. हे रूपांतर मुख्यतः हवामान बदलामुळे होते, ज्यामुळे वाढीचे हंगाम वाढले आहेत, सूक्ष्मजीव क्रियाकलाप वाढले आहेत आणि जंगलातील आगींमध्ये वाढ झाली आहे. निष्कर्षांवरून असे दिसून येते की या बदलांचे जागतिक हवामान धोरणावर गंभीर परिणाम होऊ शकतात.

केरळ सरकारने सार्वजनिक शाळांची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी एक व्यापक शिक्षण धोरण जाहीर केले आहे. मुख्यमंत्री पिनारायी विजयन यांनी आयोजित केलेल्या बैठकीनंतर हे पाऊल उचलण्यात आले आहे, ज्यामध्ये शैक्षणिक बदलांची जबाबदारी आणि वेळेवर अंमलबजावणी यावर लक्ष केंद्रित करण्यात आले होते. या योजनेत सध्याच्या आणि आगामी शैक्षणिक वर्षांवर लक्ष केंद्रित करून, तातडीने कारवाई करण्यासाठी आठ प्रमुख क्षेत्रांवर भर देण्यात आला आहे.

T-72 ब्रिज लेइंग टँक (BLT) ही भारतीय सैन्याची एक संपत्ती आहे जी त्यांची ऑपरेशनल क्षमता सुधारते. संरक्षण मंत्रालयाने अलीकडेच 47 युनिट्स खरेदी करण्यासाठी करारावर स्वाक्षरी केली, ज्यामुळे संरक्षण उत्पादनात स्वयंपूर्णतेवर भारताचा आग्रह अधोरेखित झाला. हे संपादन मेक इन इंडिया प्रकल्पाचा एक भाग आहे, ज्याचा उद्देश अर्थव्यवस्थेला चालना देणे आणि रोजगार निर्माण करणे आहे.

Current Affairs 22 January 2025

जानेवारी २०२५ च्या सुरुवातीला एका भयानक घटनेनंतर, ज्यामध्ये तीन भारतीय तटरक्षक दलाचे जवान शहीद झाले, त्यानंतर ॲडव्हान्स्ड लाईट हेलिकॉप्टर (ALH) चा ताफा निलंबित करण्यात आला. संरक्षण सचिव राजेश कुमार सिंह यांनी जाहीर केले की ALH येत्या प्रजासत्ताक दिनाच्या फ्लायपास्टमध्ये सहभागी होणार नाही, तर इतर ३९ विमाने भाग घेणार आहेत.

नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांचे जन्मस्थान असलेल्या कटकमधील बाराबती किल्ल्यावर 23 जानेवारी ते 25 जानेवारी 2025 या कालावधीत पराक्रम दिन 2025 साठी सांस्कृतिक मंत्रालय एका भव्य समारंभाचे नियोजन करत आहे.

२०३० पर्यंत निव्वळ शून्य कार्बन उत्सर्जन गाठण्याच्या प्रयत्नात, भारतीय रेल्वे (IR) रेल्वे रुळांजवळ पवन टर्बाइन बसवण्याचा तपास करत आहे. पश्चिम रेल्वेने १-१० किलोवॅट वीज निर्माण करणाऱ्या लहान उभ्या-अक्ष टर्बाइनना वीज पुरवण्यासाठी जाणाऱ्या गाड्यांमधून वाऱ्याचा वापर करणारा एक चाचणी प्रकल्प राबवला.

अ‍ॅथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया (AFI) चे अध्यक्ष बहादूर सिंग सागू यांची निवड झाली आहे. दोन वेळा राष्ट्रीय विजेता आणि एकदा आशियाई पदक विजेता बहादूर सिंग सागू यांनी २००२ मध्ये बुसान येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत गोळाफेकमध्ये सुवर्णपदक जिंकले होते. २००० आणि २००४ मध्ये त्यांनी ऑलिंपिकमध्येही भाग घेतला होता.

अमेरिकन महानतेची ओळख पटविण्यासाठी, अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी मेक्सिकोच्या आखाताचे नाव बदलून अमेरिकेचे आखात असे करण्याचा आणि डेनालीला माउंट मॅककिन्ले येथे परत करण्याचा कार्यकारी आदेश दिला. अमेरिका आणि मेक्सिको हे आंतरराष्ट्रीय जलविज्ञान संघटनेचे (IHO) सदस्य आहेत, जे सातत्य राखते परंतु औपचारिक नाव बदलण्याच्या प्रक्रियेशिवाय देशांतर्गत भिन्न नावे परवानगी देते. मेक्सिकोचे आखात अजूनही आंतरराष्ट्रीय करारांमध्ये वापरले जाते आणि मेक्सिको आणि क्युबा यांना नवीन नाव स्वीकारण्याची आवश्यकता नाही.